EYT'de son dakika! Kapsam belli oldu, yeni formül ortaya çıktı: Yaş ve prim...

Sayıları milyonlarla ifade edilen ‘emeklilikte yaşa takılanların (EYT’li)’ sorununu çözmek için süreç hızlandı. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, çalışmaların aralık ayına kadar sonuçlandırılacağını, ocak ayında da TBMM’ye sunulacağını söyledi.

Bilgin, masada sadece bir tane EYT formülü bulunduğunu belirtti. Farklı tahminler olsa da bu formülün detayı henüz ortaya çıkmadı. 8 Eylül 1999’dan önce sigorta girişi olup da emekli olamayanların tamamı çıkacak düzenlemeye odaklanmış durumda.

Zira emeklilik, sigortalı tüm çalışanların ulaşmak istediği bir hedef. Türkiye’nin gündeminde daha çok yer alacak EYT konusunun nasıl ortaya çıktığını, kimleri kapsadığını ve yıllar önce ortaya çıkan mağduriyetlerin nasıl giderilebileceğini Posta gazetesinden Ekrem Sarısu bugünkü köşesine taşıdı. İşte tüm detayları ile EYT meselesi...

EYT SORUNU NASIL ORTAYA ÇIKTI? Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) yıllardır yaşadıkları mağduriyetin sona ermesi için mücadele veriyor. Eski haklarının tekrar iade edilmesi için de gerek sosyal medyada gerekse Türkiye’nin farklı noktalarında etkinliklerle seslerini duyurmaya çalışan EYT’lilerin sorunlarının çözülmesi için düğmeye basıldı ve bu yıl bitmeden düzenleme Meclis gündemine gelecek. Peki bu EYT sorunu nasıl ortaya çıktı?

SOSYAL GÜVENLİK REFORMLARI Son yıllarda mali yapısı bozulan ve bütçe üzerine ciddi yük oluşturan sosyal güvenlik kurumlarımızın mali yapısını düzeltmek gerekçesiyle, sosyal sigortalar kanunlarında sürekli değişiklikler yapıldı. Bu değişikliklerle, sigortalıların emekli olması zorlaştırılarak adete bu kurumların kötü yönetilmesinin faturası sigortalılara kesildi.

1999 YILI ETKİSİ Yani EYT’lileri, sosyal güvelik reformu adı altında sosyal güvenlik kanunlarında yapılan değişiklikler doğurdu. Bu nedenle, EYT’lileri ve EYT mağduriyetini giderecek yasal düzenlemenin nasıl olması gerektiğinin iyi anlaşılabilmesi için, öncelikle EYT’lilerin ortaya çıkmasına yol açan sosyal güvenlik yasalarında yapılan değişikliklere göz atmakta yarar var. Reform adı altında yapılan bu düzenlemeler de özellikle 1999 yılından itibaren gündeme geldi.

EMEKLİLİKTE 5 AYRI YASA, 5 FARKLI UYGULAMA Sosyal güvenlik reformlarıyla, sosyal güvenlik kurumlarının bozulan mali yapılarının düzeltilmesini yanında, mevzuattaki çok başlılığında giderilmesi amaçlanarak sosyal güvenlik kurumlarının tek çatı altında toplanması hedeflendi. Gerçekten de ülkemizde çalışanların sosyal güvelikleri, farklı kanunlarla farklı norm ve standartlar da sağlanmaktaydı.

Şöyle ki; Hizmet akdiyle çalışanlar (SSK’lılar) ‘506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’na,; Kendi nam ve hesabına bağımsız çalışanlar (Bağkur’lular) ‘1479 sayılı Esnaf ve Sanatkarlar ve diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kurumu Kanunu’ na,; Memur olarak çalışanlar ‘5434 sayılı TC. Emekli Sandığı Kanunu’na,

Tarımda hizmet akdiyle çalışanlar ‘2925 sayılı Tarım İşçileri Sosyal Sigortalar Kanunu’na, Tarımda kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlar ‘2926 Tarımda Kendi Adına ve Hesabına Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kanunu’na tabi olmak üzere çalışanların sosyal güvenliği 5 ayrı yasa ile sağlanmaktaydı. Ayrıca, özel banka, sigorta şirketleri, ticaret ve sanayi odaları ve borsalar veya bunların teşkil ettikleri birliklerin özel emekli sandıklarına tabi olanlar da, kendi vakıf senetlerine göre sosyal güvenliklerini sağlamaktaydı.

SÜRDÜRÜLEMEZ OLDUĞU GÖRÜLDÜ Bu şekilde farklı sosyal güvenlik kanunlarına tabi olarak çalışanların hak ve yükümlülükleri arasında norm ve standart birliği de bulunmuyordu. Tüm bu olumsuzluklar sosyal güvenlik sistemimizi uzun vadede sürdürülebilir olmaktan çıkartacağı endişesi reform ihtiyacı doğurdu ve reform çalışmaları yapıldı. ADIM ADIM SORUNU DOĞURAN DÜZENLEMELER İLKİ 8 EYLÜL 1999’DA Sosyal güvenlik reformu adı altında sosyal güvelik kanunlarımızda değişiklik yapan kanuni düzenlemelerden önemlilerini şu şekilde sıralayabiliriz:

1-Türk sosyal güvenlik sisteminde reform çalışmaları ilk defa 8 Eylül 1999 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe konan ‘4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’ ile yapılarak, sosyal sigortalar kanunlarımızda çeşitli değişiklikler yapıldı ve ilk defa ‘İşsizlik Sigortası’ da bu yasa ile sisteme dahil edildi. 2006’DA ‘TEK ÇATI’ GELDİ 2-2006’da ise kapsam genişletilerek ülkemizde sosyal güvenlik kurumlarının birleştirilmesi, genel sağlık sigortasının kurulması ve farklı rejimler halinde uygulanan sosyal sigortalarda norm ve standart birliğinin sağlanması amaçlandı.

20 Mayıs 2006 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe konan ‘5502 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu’ ile Emekli Sandığı, Sosyal Sigortalar Kurumu (SSK) ve Bağkur ‘Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) olarak tek çatı altında birleştirildi. SONUNCUSU 2008’DE ÇIKTI 3-5502 sayılı Kanun’dan sonra 16 Haziran 2006 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan, ancak daha yürürlüğe girmeden bazı maddeleri Anayasa Mahkemesi’nce iptal edilen ve en son 8 Mayıs 2008 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan kanunlarla sosyal sigortalar kanunu bir kez daha değiştirildi ve ayrıca sisteme ilk defa ‘Genel Sağlık Sigortası (GSS)’ dahil edilerek sosyal sigorta hak ve yükümlülüklerinde norm ve standart birliği sağlamaya yönelik düzenlemeler yapıldı.

GÜN GEÇTİKÇE ŞARTLAR ZORLAŞTI Bu değişliklerle sigortalıların emekli olması için aranan şartlar hep ağırlaştırıldı ve emekli olacakları tarih sürekli uzatıldı. Sigortalılar arasında norm ve standart birliği yaratmak amacı ile yapılan sosyal güvenlik reformları, tersine sigortalıların, sigorta başlangıç tarihlerine göre çok farklı emeklilik şartlarına tabi olmaları sonucunu doğurdu ve ortaya EYT’li olarak adlandırılan ve sayıları tam olarak da bilinmeyen milyonlarca mağdur çıkardı. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, EYT son durum ile ilgili önemli açıklamalarda bulundu. "Hollanda, Almanya modellerinden bahsediliyor, bunlar doğru değil. Masamızda sadece bir tane EYT formülü var. Kamuoyunda konuşulan modeller doğru değil. Biz zaten 62 yaşında çalışanları emekli ediyoruz" diye konuşmuştu.

EYT İÇİN TEK FORMÜL NE? 2008 sonrası sigortalı olanlar için hizmet yılı erkeklerde 25 yıl sigortalılık süresi, kadınlarda ise 20 yıllık hizmet süresi ve 7 bin 200 prim günü sayısı gerekli.8 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olanların yaş koşulunun kaldırılmasıyla ilgili bir formül hayata geçerse erkekler 9 bin günü, kadınlar 7 bin 200 günü tamamladığı takdirde yaşı beklemeden emekli olabilme imkanı buluyor. Aşamalı çalışma grupları olduğunu belirten Bilgin "İlgili kurumlarla da çalışmalar sürecek ve ortak noktaya ulaşıldığında Cumhurbaşkanımıza sunulacak. Kabul görürse kamuoyuyla paylaşacağız" açıklamasında bulunmuştu.

EYT NE ZAMAN ÇIKACAK? 8 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olarak çalışmaya başlamış olan çalışanlar EYT'li olarak kabul ediliyor.4447 sayılı kanun emeklilik yaşını kademeli olarak artıran kanun 8 Eylül 1999'da yürürlüğe girdiği için bu tarihten önce sigortalı olarak çalışmaya başlayanlar EYT'li olarak adlandırılıyor. Düzenleme bir aksaklık olmazsa Aralık veya Ocak ayında TBMM'ye gelecek.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin "Bu konudaki teknik çalışma biraz daha zaman alacak, tek bir formül üzerinde duruyoruz ama henüz sonuçlandırmadık. EYT Aralık ayı gibi gündeme gelir" açıklamasında bulunmuştu. EYT KİMLERİ KAPSIYOR? EYT düzenlemesi, 8 Eylül 1999 tarihinde önce ilk kez sigortalı olarak çalışmaya başlayan, prim ve yıl koşullarını sağladığı halde yaş şartını bekleyen sigortalıları kapsıyor.

8 Eylül 199'dan önce sigorta girişi olanlar için kadınlarda 20 yıl, erkeklerde 25 yıl sigortalılık süresi koşulu bulunuyor. KADEMELİ EMEKLİLİK OLACAK MI? Yıl şartı ve prim ödemeleri gibi emeklilik şartlarını yerine getirenlerin yaş şartına bakılmaksızın emekli edilmeleri bekleniyor. Yaş ve yıl koşulunu sağlayan herkes düzenlemenin çıkmasının ardından emeklilik hakkı kazanacak. Bu kişilerin yaş ve prim gün sayısına göre kademeli olarak emekklilk yolunun açılması bekleniyor.

EMEKLİLİKTE YAŞA TAKILANLARA ALT SINIR GELECEK Mİ? Emeklilikte Yaşa Takılanlar düzenlemesinde kademeli olarak geriye çekilme ihtimaller arasında yer alırken bir yaş sınırının getirilmesi de konuşulanlar arasında yer alıyor.Daha önce 50 yaş formülü gündeme gelmişti, yeni bir yaş sınırının getirilmesi halinde emeklilik yıl ve prim şartını dolduranların belirlenen yaşı beklemeleri gerekecek.

EYT'DE YENİ FORMÜL! Emeklilik için sigortalılık süresi ve prim ödemelerini tamamlayan binlerce emekli, yaş koşulunun kaldırılmasını talep ediyor.Yaş şartının tamamen kaldırılmasıyla birlikte 5400 prim günü olan Bağ-Kur'lular ve 3600 prim gününe sahip olan SSK'lılar erkek ise, 55 yaşında kadınsa 50 yaşında emeklilik hakkına sahip olacak.

KESİNTİLİ EMEKLİLİK MODELİ UYGULANACAK MI? Bazı Avrupa ülkelerinde, emeklilik yaşında kalan süre kadar maaştan kesinti yapılarak 'kesintili emeklilik' modeli uygulandı. Fakat Çalışma Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, Hollanda ve Almanya modellerinin uygulanmayacağını duyurdu. EYT NEDİR? Emeklilikte Yaşa Takılanlar olarak da bilinen EYT, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından sigortalı çalışanların emekli olabilmeleri için öne sürülen yaş şartını hedefliyor.

Bu bağlamda prim ödemelerini ve sigortalılık süresini tamamlayan vatandaşlar, 1999 yılında çıkarılan yasa doğrultusunda yaş şartını yerine getirmeyenler emekli olamıyor.

EYT çalışmaları, 1999 yılından önce sigorta girişi olanların emekli olup olmamalarıyla ilgili olan yaş koşulunu değerlendiriyor.