EYT'de son dakika! SSK'lı ve Bağ-Kur'luları ilgilendiriyor, yeni formül belli oldu: Yaş ve prim

Sayıları milyonlarla ifade edilen EYT’lilere yönelik düzenlemede son viraja girildi. Ortada tek bir formül var. Ancak içeriği henüz açıklanmadı. Bu yüzden kamuoyuna yansıyan farklı çözüm önerileri bulunuyor. Peki nasıl bir düzenleme yapılırsa sigortalı (SSK) çalışan EYT’lilerin derdine derman olunur? Posta gazetesinden Ekrem Sarısu EYT ile ilgili detayları köşesine taşıdı. GENİŞ KİTLEYİ MEMNUN ETMELİ Hizmet akdiyle bir işverene bağlı olarak çalışanlardan 8 Eylül 1999’dan önce sigortalı olanların emekli olacağı tarih; sosyal güvenlik reformu adı altında bu tarihte yürürlüğe konan 4447 sayılı yasa ile sigorta başlangıç tarihlerine bağlı olarak 2 ile 18 yıl arasında uzatıldı. Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) olarak adlandırılan bu grup yıllardan beri mağduriyetlerinin giderilmesi için kamuoyu oluşturmaya çalışıyor.

Bunun sonucu olarak, EYT yasa tasarısının Aralık 2022’de tamamlanarak TBMM’ye getirileceğiyle ilgili açıklamalar yapıldı. Tasarı henüz kamuoyuyla paylaşılmadı. Ancak tek formülün olduğunu biliyoruz. Bu formülün de geniş bir kesimi memnun etmesi önemli. EYT’Lİ BAĞKUR’LULAR Kendi adına ve hesabına bağımsız çalışan esnaf, sanatkar, tüccar, sanayici ve serbest meslek erbabı, kolektif şirket ortakları, adi komandit şirketlerin komandite ve komanditer ortakları, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komandite ortakları, limitet şirket ortakları, anonim şirketlerin yönetim kurulu başkan ve üyelerinin sosyal güvenliği, sosyal güvelik reformlarının uygulamaya konmasından önce toplumda kısaca ‘Bağkur’ olarak adlandırılan ‘1479 sayılı Esnaf ve Sanatkarlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kurumu Kanunu’ ile sağlanmaktaydı.

Yapılan sosyal güvenlik reformları ile değişik sigortalılık statüleri arasında norm ve standart birliği sağlanması amaçlanırken Bağkur’lular arasında bile farklı emeklilik şartlarına tabi olma gibi bir durum ve çok sayıda EYT’li ortaya çıkarttı. Emeklilik tarihinde 17 yıla varan artışlar oluştu. 8 EYLÜL 1999’DAN ÖNCE BAĞKUR’DAN EMEKLİLİK ŞARTLARI 8 Eylül 1999’dan önce Bağkur’lu olanlar; Kadın Bağkur’lu 20 tam yıl (7200 gün) prim ödeme, Erkek Bağkur’lu 25 tam yıl(9000 gün) prim ödeme şartlarıyla yaş haddi aranmadan emekli olabiliyorlardı.

Ayrıca yaş haddinden emekli olmak için de;; Kadın Bağkur’lu 15 tam yıl (5400 gün) prim ödeme ve 50 yaşını doldurma,; Erkek Bağkur’lu 15 tam yıl (5400 gün) prim ödeme ve 55 yaşını doldurma şartlarını sağlayarak emekli olabiliyorlardı. 8 EYLÜL 1999-30 NİSAN 2008 ARASINDA BAĞKUR’LU OLANLARIN EMEKLİLİK ŞARTLARI 8 Eylül 1999’da yürürlüğe konan 4447 sayılı işsizlik sigortası kanunu ile Bağkur kanununda yapılan değişiklikle Bağkur’lulara prim ödeme şartının yanında yaş şartı da getirilerek, emekli olma şartları oldukça ağırlaştırıldı. İlk defa 8 Eylül 1999 ile 30 Nisan 2008 arasında Bağkur’lu olanlar emekli olmak için;

Kadın Bağkur’lu 25 tam yıl (9000 gün) prim ödeme ve 58 yaşını doldurma, Erkek Bağkur’lu 25 tam yıl (9000 gün) prim ödeme ve 60 yaşını doldurma şartlarına tabi tutuldu. Yaş haddinde emekli olmak için de; Kadın Bağkur’lu 15 tam yıl (5400 gün) prim ödeme ve 60 yaşı doldurma,, Erkek Bağkur’lu 15 tam yıl (5400 gün) prim ödeme ve 62 yaşını doldurma şartlarına tabi tutulmaya başlandı. 8 Eylül 1999 tarihi itibarıyla Bağkur’lu olanların yeni emeklilik şartlarına uyumu kademeli geçişle sağlandı. Kademeler belirlenirken, 1 Haziran 2002 tarihi itibarıyla olan prim gün sayısı dikkate alındı. Primi az olan yeni şartlardan fazla, primi çok olan az etkilendi.

ÇÖZÜM ÖNERİSİ Kendi nam ve hesabına bağımsız olarak çalışan Bağkur’lulardan 8 Eylül 1999’dan önce sigortalı olanlar, ‘sosyal güvenlik reformu’ adı altında bu tarihte yürürlüğe konan 4447 sayılı yasa ile emekli olacağı tarih, 1 Haziran 2002 itibarıyla olan prim ödeme gün sayısına bağlı olarak 2 ile 17 yıl arasında uzadı. Peki Bağkur’lu EYT mağdurları için nasıl bir düzenleme yapılmalı? ÖNCEKİ ŞARTLAR UYGULANABİLİR Şayet EYT’lilerin mağduriyetinin giderilmesi isteniyorsa, 8 Eylül 1999’da yürürlüğe konan 4447 sayılı yasa ile getirilen ve bu tarihte Bağkur’lu olanların emeklilik tarihini 17 yıla kadar uzatan düzenlemelerin uygulamasından vazgeçilerek, 8 Eylül 1999’dan önce Bağkur’lu olanların eski kanun hükümlerine göre emekli olmasına imkan sağlanmalı. Yani 8 Eylül 1999’dan önce Bağkur’lu olanların yürürlükten kaldırılan 1479 sayılı sayılı kanun hükümleri olan;

Kadın 20 tam yıl (7200 gün), erkek 25 tam yıl (9000 gün prim ödeyip,, 15 tam yıl (5400 gün) prim ödeme, kadın 50, erkek 55 yaşını doldurma şartlarıyla emekliliklerine imkan sağlanmalı. Zaten Bağkur’lu EYT’lilerin istediği de bu. Yaş haddi aranmadan eski kanunun aradığı şartları sağlayanların emekli olmalarına imkan sağlanarak mağduriyetlerinin giderilmesini istiyorlar.ESKİ KANUN HÜKÜMLERİ Şayet EYT’lilerin mağduriyetinin giderilmesi isteniyorsa, yapılması gereken 8 Eylül 1999’da yürürlüğe konan 4447 sayılı yasa ile bu tarihte sigortalı olanların emeklilik tarihini 18 yıla kadar uzatan düzenlemelerin uygulamasından vazgeçilerek, söz konusu sigortalıların eski kanun hükümlerine göre emekli olmasına imkan sağlanmalı. Yani bir işverene bağlı olarak çalışan ve 8 Eylül 1999’dan önce sigortalı olanların (SSK’lıların) yürürlükten kaldırılan 506 sayılı kanun hükümleri olan;

Kadın 20 yıl, erkek 25 yıl sigortalılık süresi ve 5000 gün prim ödeme, 15 yıl sigortalılık süresi, 3600 gün prim ödeme ve kadın 50, erkek ise 55 yaşını doldurma şartlarıyla,5000 gün prim ödeme ve kadın 50, erkek ise 55 yaşını doldurma şartlarını sağlayanların emekli olmalarına imkan sağlanmalı. Zaten sigortalı çalışan EYT’lilerin istediği de budur. Yaş haddi aranmadan eski kanunun aradığı şartları sağlayanların emekli edilmelerine imkan sağlanarak mağduriyetlerinin giderilmesini istiyorlar.

YAŞ DIŞINDAKİ ŞARTLARI SAĞLAYANLAR… Şayet 8 Eylül 1999’dan önce sigortalı olanlar eski kanun hükümlerince emekli edilemiyorsa, hiç değilse, kademeli geçişte aranan şartlardan sigortalılık süresi ve prim şartını sağlayıp aranan yaşın dolmasını bekleyenleri emekli eden bir yasa çıkartılabilir.Burada kanunun yürürlüğe gireceği tarih itibariyle emekli olmak için aranan kademeli geçiş tablosundaki sigortalılık süresi, prim ödeme şartlarını sağlayıp aranan yaşın dolmasını bekleyenler hemen emekli edilir. Süre ve prim şartını sağlayamayanların da ileride bu şartları sağlayacakları tarihte emekli olmalarına imkan sağlanabilir.

EYT SORUNU NASIL ORTAYA ÇIKTI? Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) yıllardır yaşadıkları mağduriyetin sona ermesi için mücadele veriyor. Eski haklarının tekrar iade edilmesi için de gerek sosyal medyada gerekse Türkiye’nin farklı noktalarında etkinliklerle seslerini duyurmaya çalışan EYT’lilerin sorunlarının çözülmesi için düğmeye basıldı ve bu yıl bitmeden düzenleme Meclis gündemine gelecek. Peki bu EYT sorunu nasıl ortaya çıktı?

SOSYAL GÜVENLİK REFORMLARI Son yıllarda mali yapısı bozulan ve bütçe üzerine ciddi yük oluşturan sosyal güvenlik kurumlarımızın mali yapısını düzeltmek gerekçesiyle, sosyal sigortalar kanunlarında sürekli değişiklikler yapıldı. Bu değişikliklerle, sigortalıların emekli olması zorlaştırılarak adete bu kurumların kötü yönetilmesinin faturası sigortalılara kesildi.1999 YILI ETKİSİ Yani EYT’lileri, sosyal güvelik reformu adı altında sosyal güvenlik kanunlarında yapılan değişiklikler doğurdu. Bu nedenle, EYT’lileri ve EYT mağduriyetini giderecek yasal düzenlemenin nasıl olması gerektiğinin iyi anlaşılabilmesi için, öncelikle EYT’lilerin ortaya çıkmasına yol açan sosyal güvenlik yasalarında yapılan değişikliklere göz atmakta yarar var. Reform adı altında yapılan bu düzenlemeler de özellikle 1999 yılından itibaren gündeme geldi.

EMEKLİLİKTE 5 AYRI YASA, 5 FARKLI UYGULAMA Sosyal güvenlik reformlarıyla, sosyal güvenlik kurumlarının bozulan mali yapılarının düzeltilmesini yanında, mevzuattaki çok başlılığında giderilmesi amaçlanarak sosyal güvenlik kurumlarının tek çatı altında toplanması hedeflendi. Gerçekten de ülkemizde çalışanların sosyal güvelikleri, farklı kanunlarla farklı norm ve standartlar da sağlanmaktaydı.Şöyle ki; Hizmet akdiyle çalışanlar (SSK’lılar) ‘506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’na,; Kendi nam ve hesabına bağımsız çalışanlar (Bağkur’lular) ‘1479 sayılı Esnaf ve Sanatkarlar ve diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kurumu Kanunu’ na,; Memur olarak çalışanlar ‘5434 sayılı TC. Emekli Sandığı Kanunu’na,

Tarımda hizmet akdiyle çalışanlar ‘2925 sayılı Tarım İşçileri Sosyal Sigortalar Kanunu’na,Tarımda kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlar ‘2926 Tarımda Kendi Adına ve Hesabına Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kanunu’na tabi olmak üzere çalışanların sosyal güvenliği 5 ayrı yasa ile sağlanmaktaydı. Ayrıca, özel banka, sigorta şirketleri, ticaret ve sanayi odaları ve borsalar veya bunların teşkil ettikleri birliklerin özel emekli sandıklarına tabi olanlar da, kendi vakıf senetlerine göre sosyal güvenliklerini sağlamaktaydı. SÜRDÜRÜLEMEZ OLDUĞU GÖRÜLDÜ Bu şekilde farklı sosyal güvenlik kanunlarına tabi olarak çalışanların hak ve yükümlülükleri arasında norm ve standart birliği de bulunmuyordu. Tüm bu olumsuzluklar sosyal güvenlik sistemimizi uzun vadede sürdürülebilir olmaktan çıkartacağı endişesi reform ihtiyacı doğurdu ve reform çalışmaları yapıldı.

ADIM ADIM SORUNU DOĞURAN DÜZENLEMELER İLKİ 8 EYLÜL 1999’DA Sosyal güvenlik reformu adı altında sosyal güvelik kanunlarımızda değişiklik yapan kanuni düzenlemelerden önemlilerini şu şekilde sıralayabiliriz:1-Türk sosyal güvenlik sisteminde reform çalışmaları ilk defa 8 Eylül 1999 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe konan ‘4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’ ile yapılarak, sosyal sigortalar kanunlarımızda çeşitli değişiklikler yapıldı ve ilk defa ‘İşsizlik Sigortası’ da bu yasa ile sisteme dahil edildi.

2006’DA ‘TEK ÇATI’ GELDİ 2-2006’da ise kapsam genişletilerek ülkemizde sosyal güvenlik kurumlarının birleştirilmesi, genel sağlık sigortasının kurulması ve farklı rejimler halinde uygulanan sosyal sigortalarda norm ve standart birliğinin sağlanması amaçlandı.20 Mayıs 2006 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe konan ‘5502 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu’ ile Emekli Sandığı, Sosyal Sigortalar Kurumu (SSK) ve Bağkur ‘Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) olarak tek çatı altında birleştirildi.

SONUNCUSU 2008’DE ÇIKTI 3-5502 sayılı Kanun’dan sonra 16 Haziran 2006 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan, ancak daha yürürlüğe girmeden bazı maddeleri Anayasa Mahkemesi’nce iptal edilen ve en son 8 Mayıs 2008 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan kanunlarla sosyal sigortalar kanunu bir kez daha değiştirildi ve ayrıca sisteme ilk defa ‘Genel Sağlık Sigortası (GSS)’ dahil edilerek sosyal sigorta hak ve yükümlülüklerinde norm ve standart birliği sağlamaya yönelik düzenlemeler yapıldı.GÜN GEÇTİKÇE ŞARTLAR ZORLAŞTI Bu değişliklerle sigortalıların emekli olması için aranan şartlar hep ağırlaştırıldı ve emekli olacakları tarih sürekli uzatıldı. Sigortalılar arasında norm ve standart birliği yaratmak amacı ile yapılan sosyal güvenlik reformları, tersine sigortalıların, sigorta başlangıç tarihlerine göre çok farklı emeklilik şartlarına tabi olmaları sonucunu doğurdu ve ortaya EYT’li olarak adlandırılan ve sayıları tam olarak da bilinmeyen milyonlarca mağdur çıkardı.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, EYT son durum ile ilgili önemli açıklamalarda bulundu. "Hollanda, Almanya modellerinden bahsediliyor, bunlar doğru değil. Masamızda sadece bir tane EYT formülü var. Kamuoyunda konuşulan modeller doğru değil. Biz zaten 62 yaşında çalışanları emekli ediyoruz" diye konuşmuştu. EYT İÇİN TEK FORMÜL NE? 2008 sonrası sigortalı olanlar için hizmet yılı erkeklerde 25 yıl sigortalılık süresi, kadınlarda ise 20 yıllık hizmet süresi ve 7 bin 200 prim günü sayısı gerekli.

Aşamalı çalışma grupları olduğunu belirten Bilgin "İlgili kurumlarla da çalışmalar sürecek ve ortak noktaya ulaşıldığında Cumhurbaşkanımıza sunulacak. Kabul görürse kamuoyuyla paylaşacağız" açıklamasında bulunmuştu. EYT NE ZAMAN ÇIKACAK? 8 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olarak çalışmaya başlamış olan çalışanlar EYT'li olarak kabul ediliyor.

4447 sayılı kanun emeklilik yaşını kademeli olarak artıran kanun 8 Eylül 1999'da yürürlüğe girdiği için bu tarihten önce sigortalı olarak çalışmaya başlayanlar EYT'li olarak adlandırılıyor. Düzenleme bir aksaklık olmazsa Aralık veya Ocak ayında TBMM'ye gelecek. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin "Bu konudaki teknik çalışma biraz daha zaman alacak, tek bir formül üzerinde duruyoruz ama henüz sonuçlandırmadık. EYT Aralık ayı gibi gündeme gelir" açıklamasında bulunmuştu.

EYT KİMLERİ KAPSIYOR? EYT düzenlemesi, 8 Eylül 1999 tarihinde önce ilk kez sigortalı olarak çalışmaya başlayan, prim ve yıl koşullarını sağladığı halde yaş şartını bekleyen sigortalıları kapsıyor.8 Eylül 199'dan önce sigorta girişi olanlar için kadınlarda 20 yıl, erkeklerde 25 yıl sigortalılık süresi koşulu bulunuyor.

KADEMELİ EMEKLİLİK OLACAK MI? Yıl şartı ve prim ödemeleri gibi emeklilik şartlarını yerine getirenlerin yaş şartına bakılmaksızın emekli edilmeleri bekleniyor. Yaş ve yıl koşulunu sağlayan herkes düzenlemenin çıkmasının ardından emeklilik hakkı kazanacak. Bu kişilerin yaş ve prim gün sayısına göre kademeli olarak emekklilk yolunun açılması bekleniyor.EMEKLİLİKTE YAŞA TAKILANLARA ALT SINIR GELECEK Mİ? Emeklilikte Yaşa Takılanlar düzenlemesinde kademeli olarak geriye çekilme ihtimaller arasında yer alırken bir yaş sınırının getirilmesi de konuşulanlar arasında yer alıyor.

Daha önce 50 yaş formülü gündeme gelmişti, yeni bir yaş sınırının getirilmesi halinde emeklilik yıl ve prim şartını dolduranların belirlenen yaşı beklemeleri gerekecek. KESİNTİLİ EMEKLİLİK MODELİ UYGULANACAK MI? Bazı Avrupa ülkelerinde, emeklilik yaşında kalan süre kadar maaştan kesinti yapılarak 'kesintili emeklilik' modeli uygulandı. Fakat Çalışma Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, Hollanda ve Almanya modellerinin uygulanmayacağını duyurdu.