Kaos referandumuna kim ne tepki veriyor?

Barzani'nin gayrimeşru referandum girişimi, bölge için ne anlama geliyor? Kuzey Irak meselesinde hangi ülke nerede duruyor, Türkiye sürecin rafa kaldırılması konusunda taviz vermezken, ABD neden erteleme talebinden ötesine gitmedi? Kuzey Irak'taki kaos referandumuyla ilgili kafaları karıştıran soruları Taha Dağlı, sabah.com.tr için yanıtladı.

BARZANİ İLK ETAPTA KİMLERİ KARŞISINA ALDI? Kaos referandumuna karşı çıkan ülkeler Türkiye, İran ve Irak oldu. Üç ülkenin dışişleri bakanları geçen hafta New York'ta ortak bir bildiri yayınladı. İran sınırında böyle bir oluşum istemiyor, Irak ise ülkenin toprak bütünlüğünün korunmasından yana. Barzani, referandum ısrarıyla Türkiye, İran ve Irak'ı karşısına aldı.

TÜRKİYE'NİN ADIMLARI NE OLABİLİR? Ekonomik olarak yaptırım, Habur sınırının kapatılması, Kuzey Irak'la ticareti kesmek, Irak'la ticarete Ovalıköy kapısından devam etmek. Enerji transferinde vanayı kapatmak da Barzani'yi kendi içine hapsedebilir. Sınırda tatbikat ve Kuzey Irak'ta PKK terör örgütüne yönelik hava operasyonları sürüyor ayrıca Kuzey Irak'a hava sahası da kapatılabilir. Bunun yanı sıra Kerkük meselesinde Türkiye'nin elinde uluslararası anlaşmalardan doğan haklar var.

İRAN HANGİ REAKSİYONLARI VERDİ? İran hava sahasını kapattı. Kerkük çevresinde general Kasım Süleymani komutasında Haşdi Şabi militanlarının hareketliliği var. Ayrıca İran, Kuzey Irak sınırında Cumartesi gününden bu yana tatbikat gerçekleştiriyor.

İRAN'IN PKK VE DİĞER KÜRTLERLE İLİŞKİSİ NASIL? İran'ın PKK terör örgütüyle son yıllarda aralarındaki gerginliği sona erdi. Ancak İran içerisinde PKK dışındaki Kürtler, Tahran rejimine yönelik ciddi bir tehlike arz ediyor. Bu nedenle Tahran, Kuzey Irak'taki bölgesel yönetimin referandum adımını kendi ülke bütünlüğü adına tehdit olarak gördü ve ona göre reaksiyon verdi.

BAĞDAT'IN REFERANDUM KONUSUNDAKİ TAVRINI NASIL OKUMAK GEREK? Bağdat'ta 2003 işgal sonrası kurulan yönetimlerin bir kolu ABD'ye diğer kolu ise İran'a bağlı oldu. Bağdat bugün referanduma karşı toprak bütünlüğü için sert tepkiler veriyor. Bu tepkilerinin İran'la ortak olduğunu görüyoruz. Irak hükümeti şu aşamada ABD'den daha çok İran'a yakın duruyor.

IRAK TARTIŞMALI BÖLGELERE ASKER SEVK ETTİ? Tartışmalı bölgelerin başında Musul ve Kerkük var. Kerkük Bağdat'ın kontrolündeydi ancak 2014'te çekilince boşluğu peşmerge doldurdu ve referandum haritasına dahil edildi. Irak'ın burada bir hatası var ancak şu bir gerçek ki anayasaya göre Kerkük hala tartışmalı bölge ve Kuzey Irak'ın denetiminde olamaz, Bağdat bu hükmü kullanarak, Kerkük'e asker sevk ediyor ve oranın yerel yönetimini yeniden devralabilir.

BARZANİ ABD'YE RAĞMEN REFERANDUMU YAPABİLİR MİYDİ? Mayıs ayında ABD'nin referandum konusundaki tavrı olumluydu sonradan ertelenmesini istediler. Şu an referanduma karşı çıkan ülkeler arasında ABD de var. Ancak ABD erteleme diyor, yani iptal demiyor. Barzani'nin ABD'nin kesin tavrı olsaydı, böyle bir girişimde ısrar etmesi çok da ihtimal dahilinde durmuyor.

İSRAİL'DE KÜRTLERİN NE İŞİ VAR? İsrail Filistin topraklarında işgal devletini kurduktan sonra 1960'lı yıllarda Irak'ın kuzeyindeki Kürt Yahudiler İsrail'e göç etti. Bugün 150 bin civarında İsrail'de yaşayan Kürt asıllı Yahudi olduğu söyleniyor.

BARZANİ İLE O KÜRTLERİN BİR BAĞLANTISI VAR MI? Barzani ailesi Barzan bölgesinden geliyor. Barzan bölgesinde yaşayanların çoğunun Barzani ismini kullandıkları biliniyor. 60'lı yıllarda İsrail'e göç eden Yahudi Kürtlerin arasında bu bölgeden gidenlerin çok olduğu söyleniyor. Ancak Mesut Barzani'nin babasının ya da yakın aile bireylerinin ismi geçmiyor. Yahudi kökenli olmasalar da Barzan bölgesinde Yahudilerin olduğu biliniyor. Bir de şu var Molla Mustafa Barzani'nin de o yıllarda Kuzey Irak'taki Mossad istasyon şefleriyle yakın ilişki kurduğu bilinen bir şey.

İSRAİL DEVLETİ VE KÜRT YAHUDİLERİN DESTEK MESAJLARI NELERDİ? İsrail Başbakanı Netanyahu, İsrail Adalet Bakanı Ayalet Şaket ve eski genelkurmay başkanları Yair Golan açıkça Kürdistan kurulmalı dedi. Hatta Golan bir adım öteye gidip, PKK'yı da meşru ilan etti.

İSRAİL "KÜRDİSTAN BİZİM ÇIKARIMIZA" DİYOR, BUNU NASIL OKUMAK GEREK? İsrail adalet bakanı Ayalet Şaket'in açıklaması çok net, Kürdistan İsrail'in menfaatine diyor, bunu şu şekilde anlamak lazım, eğer gayrimeşru referandum girişimi en çok İsrail'e hizmet ediyorsa, o zaman Müslüman Kürt vatandaşlarının bu duruma tepkisiz kalmamaları gerek.

KÜRTLER NEDEN SON GÜN HEPSİ EVET DEDİ? Kürdistan İslam Partisi ve Goran referanduma karşı çıkıyordu fakat son gece onlar da evetçiler kervanına katıldı. Belli ki Barzani'den bir geri adım bekliyorlardı, o adım gelmeyince, evet dediler. Ama şu bir gerçek ki Kürtlerin de tamamı referandumu destekliyor denemez. Bunun kaos getireceğini, tuzaklarla dolu bir süreç olduğunu düşünenlerin sayısı da fazla.