Maymun Çiçeği Virüsü: Nedir, Nasıl Bulaşır ve Tedavisi Var Mı?

WHO'nun kararından bir gün önce, Afrika Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri kıta genelinde halk sağlığı acil durumu ilan etmişti. WHO'ya göre, bu yıl Afrika'da mpox virüsü nedeniyle 537 ölüm yaşandı ve toplam vaka sayısı 15.600'ü geçti. Bu, geçen yıl boyunca kıtada görülen vaka sayısını şimdiden aştığını gösteriyor.

2022'de de WHO, maymun çiçeği için küresel bir acil durum ilan etmişti; o dönemde Türkiye'de beş vaka bildirilmişti. Şu anki salgınla ilgili Türkiye Sağlık Bakanlığı, ülkemizde herhangi bir vakaya rastlanmadığını ve ek tedbirlere gerek olmadığını duyurdu.

Uzmanlar, mevcut salgının virüsün daha tehlikeli bir varyantından kaynaklandığını belirtiyor. Maymun çiçeği virüsü nedir ve tedavi edilebilir mi?

1950'lerde Orta Afrika'da keşfedilen maymun çiçeği, nadir bir virüstür ve çiçek hastalığına benzeyen bir hastalığa yol açar. Ancak maymun çiçeği hastalığı genellikle daha hafif seyreder ve bulaşma olasılığı daha düşüktür. Virüs, Batı Afrika ve Orta Afrika'da iki ana tür olarak bulunur; Batı Afrika'daki daha hafif "Clade II" türü, 2022 küresel salgınında etkili olmuştu. "Clade 1" ve "Clade 1b" türleri ise daha ciddi vakalara neden olabiliyor.

Semptomlar arasında ateş, baş ağrısı, şişlik, sırt ve kas ağrıları bulunur. Ateş düştükten sonra genellikle yüzde başlayan ve avuç içleri ile ayak tabanlarına yayılan döküntüler görülür. Döküntüler kaşıntılı veya ağrılı olabilir, değişebilir ve kabuk bağlayabilir. Enfeksiyon genellikle kendiliğinden iyileşir ve 14-21 gün sürer. Ciddi vakalarda, lezyonlar ağız, göz ve cinsel organlar gibi tüm vücuda yayılabilir.

Mpox, enfekte bir kişiyle yakın temas yoluyla bulaşan bir virüstür. Cinsel ilişki, cilt teması, konuşma veya nefes almanın yanı sıra, virüs açık yaralar, solunum yolu veya gözler, burun ve ağız yoluyla da yayılabilir. Virüsün bulaştığı çarşaf, nevresim, giysi ve havlular gibi nesnelere dokunarak da hastalık bulaşabilir. Ayrıca, enfekte hayvanlarla yakın temas da risk taşır. 2022'deki küresel salgın sırasında virüs çoğunlukla cinsel temas yoluyla yayıldı ve Kongo Demokratik Cumhuriyeti'ndeki mevcut salgının yüzde 96'sı da cinsel temastan kaynaklanıyor.

Risk altında olanlar genellikle cinsel olarak aktif bireyler, erkeklerle cinsel ilişkiye giren erkekler ve birden fazla veya yeni cinsel partneri olan kişilerdir. Sağlık çalışanları ve aile üyeleri gibi semptomları olan biriyle yakın temasta bulunan herkes de risk altındadır.

Mpox olan kişiler, döküntüler tamamen iyileşene kadar izole olmalı ve iyileştikten sonra 12 hafta boyunca cinsel ilişkilerde prezervatif kullanmalıdır. Aşılar, mpox salgınlarını önlemede etkili olabilir. Üç aşı mevcut, ancak bunlar yalnızca risk altındaki bireyler ve enfekte kişilerle yakın temasta bulunanlara sunulmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü (WHO), genel bir aşılama programını tavsiye etmiyor; aşıların etkinliğini artırmak için daha fazla deneme yapılması gerekiyor. WHO, ilaç üreticilerinden, onaylanmamış mpox aşılarını acil durumlarda ihtiyaç duyan ülkelere sunmalarını talep etti.