1974-1999 arası en düşük emekli maaşı asgari ücretin %70'iydi
Türkiye’de 1974-1999 yılları arasında en düşük emekli maaşı, asgari ücretin en az %70’i olarak uygulanıyordu. Bu sistemle emeklilerin maaşları asgari ücrete daha yakın bir seviyede tutuluyor ve maaşlarda ciddi bir erime yaşanmıyordu. Ancak 2000 yılında yapılan düzenlemeyle bu oran asgari ücretin %35’ine indirildi.
2000 yılında sistem değişti, maaşlar düştü
2000 yılı Ocak ayında yürürlüğe giren düzenleme ile en düşük emekli maaşı, asgari ücretin %35’ine çekildi. Bu değişiklik, milyonlarca emekliyi doğrudan etkiledi ve yıllar içerisinde en düşük emekli maaşlarının hızla gerilemesine yol açtı. Ayrıca 2008 yılında yapılan bir başka düzenleme ile maaşlar, kişinin çalışma dönemindeki ortalama aylık kazancına endekslenerek hesaplanmaya başlandı. Özellikle prime esas kazancı ve prim günü düşük olan emekliler için maaşların çok daha düşük seviyelere gerilemesine neden oldu.
2019'dan itibaren sosyal yardım sistemi devreye girdi
Emekli maaşlarının erimesiyle birlikte 2019 yılında sosyal yardım uygulaması devreye sokuldu. Kanuna eklenen yeni bir madde ile en düşük emekli maaşı 1000 TL olarak belirlendi. O tarihten itibaren kök maaşı düşük olan emeklilere, Hazine yardımı ile maaş desteği sağlandı. Zaman içerisinde bu tutar çeşitli aralıklarla artırılarak, 2024 yılı Temmuz ayında 12.500 TL seviyesine ulaştı.
Asgari ücretin %70'ine endekslenseydi maaşlar ne olurdu?
Eğer 2000 öncesi sistem bugün geçerli olsaydı, yani en düşük emekli maaşı asgari ücretin %70'ine endekslenseydi, 2024 yılı itibarıyla en düşük emekli maaşı 14.000 TL olarak ödenecekti. Brüt asgari ücretin 20.002,50 TL olduğu göz önünde bulundurulduğunda, emekli maaşları daha yüksek bir seviyeye taşınabilirdi. Eğer 2025 yılında asgari ücrete %30 zam yapılırsa, bu durumda en düşük emekli maaşı 18.200 TL'ye kadar çıkabilecekti.
En düşük emekli maaşları yıllar içinde eriyor
En düşük emekli maaşlarının asgari ücrete oranı yıllar içerisinde ciddi şekilde düşüş gösterdi. Örneğin, 1974-1999 yılları arasında bu oran asgari ücretin %70’i iken, 2000 yılından itibaren yapılan düzenlemelerle bu oran hızla azaldı. 2023 yılının Mart ayında sosyal yardım uygulamasıyla oran tekrar %75 seviyelerine kadar çıksa da, mevcut sistem emekli maaşlarının asgari ücret karşısında erimesine neden olmaya devam ediyor.
1965-1975 arasında en düşük maaş asgari ücretin üzerindeydi
Tarihe bakıldığında, 1965-1975 yılları arasında en düşük emekli maaşlarının asgari ücretin üzerinde olduğu dikkat çekiyor. 1974 yılında getirilen düzenlemeyle en düşük emekli maaşı, asgari ücretin %70’inden az olamaz kuralı ile sabitlenmiş ve bu uygulama 1999 yılına kadar sürdürülmüştü. Ancak 2000 yılı itibarıyla yapılan değişiklikler, emekli maaşlarında ciddi bir düşüşe yol açtı ve maaşların asgari ücrete oranı yıllar içinde azaldı.
