2023 yılı sonu itibarıyla Türkiye'de sosyal güvenlik sisteminde aktif/pasif oranında tarihi bir düşüş gözlemleniyor. Bu oran, çalışan kişilerin emeklilere kıyasla sayısal oranını temsil ediyor ve sosyal güvenlik sisteminin sürdürülebilirliği açısından kritik bir gösterge. 2023 sonunda her bir emekli veya gelir alan kişiye karşılık 1,58 çalışan varken, 2024'ün Haziran ayı itibarıyla bu oran 1,55'e geriledi. Bu gerileme, 58 ilde aktif/pasif dengesinin bozulduğunu ortaya koyuyor.
Aktif/Pasif Oranındaki Değişim
Türkiye'de sigortalı çalışan sayısında artış sürmesine rağmen, aktif/pasif oranı özellikle 2022'de EYT (Emeklilikte Yaşa Takılanlar) düzenlemesi sonrası düşmeye başladı. 2022'de 1 emekliye karşılık 2,1 çalışan bulunurken, 2024'te bu oran 1,63'e kadar geriledi. Yılın başına kıyasla, 58 ilde bu dengede bozulma görülmüş, özellikle sanayi yoğun illerde aktif çalışan sayısının emekli sayısına oranı düştü.
İller Arasındaki Farklılıklar
Sanayi ve nüfus yoğun iller olan İstanbul, Ankara, İzmir, Kocaeli, Gaziantep, Bursa gibi yerlerde aktif/pasif oranında küçük ama önemli bozulmalar gözlemleniyor. Buna karşın, turizm yoğun Aydın, Antalya, Muğla ve deprem sonrası toparlanma sürecindeki Kahramanmaraş, Adıyaman, Malatya, Hatay gibi illerde bu oranlarda iyileşme sağlandı.
Emekli Sayısının Çalışandan Fazla Olduğu İller
2024 Haziran ayı itibarıyla 6 ilde emekli sayısının çalışan sayısından fazla olduğu belirlendi: Balıkesir, Çorum, Giresun, Sinop, Zonguldak ve Bartın. Bu durum, sosyal güvenlik sisteminin sürdürülebilirliği açısından tehlike arz edebilecek bir göstergedir.
Sistemin Geleceği ve Riskler
Uzmanlar, genç nüfusun yavaşlaması ve emekli sayısının hızla artmasıyla aktif/pasif dengesinin daha da bozulabileceğini belirtiyor. 2030'lu yıllardan itibaren Türkiye'de genç nüfus avantajının ortadan kalkacağı öngörülüyor. Ayrıca, çalışanların emeklilik yaşını erteleyerek uzun süre çalışma teşvikinin azalması da sistemi zorlayabilir.