Memur zammı ile beraber emeklilğin de içinde olduğu kıdem tazminatından yararlanarak işi bırakanlara ödenecek ücrete zam gelecek. Zam oranları haziran ayı enflasyon verilerinin ilan edilmesiyle ortaya çıktı. Milliyet gazetesinden Cem Kılıç merak edilen soruları yanıtlayarak, detaylar paylaştı.
Kıdem Tazminatı Tavan Ücretin Artması ve Hesaplanması
"Çalışma hayatının en temel konularından biri de kıdem tazminatı. Geçtiğimiz hafta Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yayınlanan Mali ve Sosyal Haklar Genelgesi’ne göre, 01.07.2024 tarihinden itibaren işçilere ödenecek kıdem tazminatının tavan tutarı 41.828,42 TL’ye yükseldi. Belirli koşullarla hak kazanılan kıdem tazminatı, çalışanlar için işsiz kalınan dönemde veya emeklilikte son derece önemli parasal bir hak. İşverenler açısından ise işçi çalıştırmanın maliyetleri arasında.
Kıdem tazminatı açısından önemli bir konu, her yıl ocak ve temmuz aylarında kıdem tazminatına ilişkin tavan tutarının artması. Peki kıdem tazminatı tavanının artması ne anlama geliyor? Kıdem tazminatı işçinin brüt ücreti üzerinden hesaplanır ancak kıdem tazminatı tavanını aşamaz. Kıdem tazminatı tavanı en yüksek dereceli devlet memuru olan Başbakanlık müsteşarının 1 yıllık emekli ikramiyesine göre belirlenir.
Kıdem tazminatı tavanı, ocak ve temmuzda yükselir. Dolayısıyla, çalışanlar eğer kıdem tazminatına istifa ederek erişme hakkına sahiplerse, yani evlilik, askerlik veya 15 yıl 3.600 gün ile işten ayrılacaklarsa bu haklarını ocak ve temmuz ayında kullanmaları kendi lehlerine olacaktır. Kıdem tazminatı tavanının artması brüt ücreti, tavanın üzerinde olan çalışanlar açısından önemlidir. Tavan artınca bu durumdaki çalışanların eline geçecek kıdem tazminatı miktarı da yükselmiş olur.
Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından ocak ayında yayımlanan Mali ve Sosyal Haklar Genelgesi’ne göre bu rakam, 2024 yılının ilk 6 ayı için 35 bin 58 lira 58 kuruştu. 1 Temmuz’dan 31 Aralık’a kadar olan zaman içinse bu tutar 41 bin 828 lira 42 kuruşa yükseldi. Dolayısıyla, bir işçinin kıdem tazminatına esas brüt ücreti 60 bin TL bile olsa, 2024 yılının ikinci döneminde verilecek kıdem tazminatı hesabında dikkate alınacak tutar, her bir yıllık kıdeme karşılık en yüksek 41 bin 828 lira 42 kuruş olacak.
Kıdem Tazminatında Hak Sahibi Olma Şartları
Kıdem tazminatı hakkı işçilere tanınmış bir haktır. Bu kapsamda 4/a’lılar kıdem tazminatına hak kazanabilir. Borçlar Kanunu’na tabi olarak çalışan işçiler hariç tüm işçilerin kıdem tazminatı alma hakkı bulunuyor. Diğer yandan, Bağ-Kur’luların ve memurların kıdem tazminatı alma hakları yok. Basın İş ve Deniz İş Kanunu’na tabi çalışan gazetecilerin ve gemi adamlarının da kıdem tazminatı alma hakları söz konusu.
Bir işçinin iş sözleşmesinin kanunda belirtilen nedenlerle sona ermesi, kıdem tazminatı alabilmesi için yeterli değil. Bunun yanında, aynı işverene bağlı olarak en az 1 yıl çalışmış olma şartı da söz konusu. Yani, bir işçi kanunda sayılan nedenlerle iş sözleşmesi feshedilmiş veya istifa etmiş olsa bile, en az 1 yıldır aynı işverene bağlı olarak çalışmamış ise kıdem tazminatı alamıyor.
İşçinin kıdem tazminatı alabilmesi için gerekli 1 yıllık sürenin hesabında aynı işverene bağlı farklı işyerlerinde çalıştığı süreler birlikte değerlendirilir. Örneğin (A) işverenine bağlı (B) işyerinde 4 ay ve (C) işyerinde 9 ay çalışmış bir işçi kıdem tazminatına hak kazanır. Bu noktada önemli olan, (B) ve (C) işyerlerinin aynı işverene ait olmasıdır. Diğer yandan, işçi farklı işverenlere bağlı işyerlerinde 1 yıldan az süreyle çalışmış ise kıdem tazminatına hak kazanamaz.
"Deneme süresi de dikkate alınır"
1 yıllık sürenin hesabında deneme süresi de dikkate alınır. İşçinin sigortasız çalıştırıldığı bir dönem varsa, bu dönem bile kıdem tazminatı hesabında dikkate alınmalıdır. Dolayısıyla, işçilerin işyerinde ilk kez çalışmaya başladıkları dönemden itibaren 1 yıllık süre işlemeye başlar. Bu sürenin deneme süresi olması veya bu dönemde işçinin sigortasının yatırılmaması sonucu değiştirmez.
"Damga vergisi kesintisi yapılır"
İşçinin hak ettiği kıdem tazminatı, çalıştığı her 1 yıl için 30 günlük brüt ücreti kadardır. Dolayısıyla, 1 yıllık kıdemi olan işçi 1 aylık brüt ücreti tutarında kıdem tazminatına hak kazanır. 1 yılın altındaki süreler için orantılı olarak hesaplama yapılır. İşçinin brüt ücreti hesaplanırken sürekli olarak yapılan yardım ve primler de dahil edilir. Bu sebeple, kasa tazminatı, yemek yardımı, çocuk zammı gibi ödemeler de işçinin brüt ücretine dahil edilir ve bu ücret üzerinden kıdem tazminatı hesaplanır. Diğer taraftan, kıdem tazminatı gelir vergisine tabi değildir. Kıdem tazminatından yalnızca damga vergisi kesintisi yapılır" şeklinde değerlendirmelerde bulundu.