Türkiye'de gıda fiyatları neden yükselmeye devam ediyor?
Son dört yıldır Türkiye'de gıda fiyatları sürekli bir artış trendinde seyrediyor. Pandemi ve Rusya-Ukrayna savaşı gibi küresel olaylar, dünya genelinde gıda fiyatlarını artırsa da, son bir yılda bu yükseliş yerini düşüşe bırakmış durumda. Türkiye ise bu genel eğilimin dışında kalıyor ve gıda enflasyonundaki artış hız kesmiyor. Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) verilerine göre, Temmuz 2024 itibarıyla Türkiye'de gıda enflasyonu yüzde 58,91 oranına ulaşmış durumda.
Dünyada gıda fiyatları düşerken Türkiye’de artış sürüyor
Birleşmiş Milletler Gıda Örgütü (FAO) tarafından yayınlanan Gıda Fiyatları Endeksi, dünya genelinde gıda fiyatlarındaki eğilimleri izlemek için en güvenilir kaynaklardan biri olarak kabul ediliyor. FAO verilerine göre, dünya genelinde gıda fiyatları 2020'den bu yana yüzde 17,8 oranında artış gösterdi. Ancak son bir yılda bu fiyatlarda yüzde 3,06'lık bir düşüş yaşandı. Bu düşüş, küresel piyasalarda fiyatların dengelenmeye başladığını gösterirken, Türkiye'de ise durum tam tersi yönde ilerliyor.
Özellikle et fiyatları, FAO endeksinde son bir yılda dünya genelinde sadece yüzde 0,84 oranında artmışken, Türkiye'de dana eti yüzde 63, kuzu eti yüzde 114, kümes hayvanları ise yüzde 273 oranında artış gösterdi. Süt fiyatları da dünyada yüzde 7,22 artarken, Türkiye'de yüzde 345 oranında yükseldi.
Tarım sektöründeki zorluklar ve etkileri
Tarım sektörü de bu fiyat artışlarından nasibini alıyor. Türkiye'de çiftçilerin son dönemde artan maliyetler nedeniyle protestolar düzenlemesi ve sektördeki genel memnuniyetsizlik dikkat çekiyor. Tarım Üretici Fiyat Endeksi (Tarım ÜFE), baz etkisiyle gerilese de yıllık yüzde 54,58, aylık ise yüzde 1,95 oranında artış gösteriyor. Mayıs 2024 verilerine göre Tarım Girdi Fiyat Endeksi de yıllık yüzde 53,08 artışla yükseliş trendini sürdürüyor.
Türkiye, OECD verilerine göre Haziran 2024 itibarıyla gıda enflasyonunda yüzde 68,1 ile birinci sırada yer alıyor. Türkiye’yi takip eden Meksika’da bu oran yüzde 6,5, Euro Bölgesi’nde ise sadece yüzde 1,8 olarak kaydediliyor. Çek Cumhuriyeti’nde ise gıda enflasyonu yüzde eksi 4,2 oranında düşüş gösteriyor.
Merkez Bankası, gıda fiyatları konusundaki risklere dikkat çekiyor
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın (TCMB) son Enflasyon Raporu, gıda fiyatlarının enflasyon üzerindeki baskısını net bir şekilde ortaya koyuyor. Raporda, gıda fiyatlarının hizmet enflasyonundan sonra en büyük katkıyı yaptığı ve TÜFE’deki ağırlığının yüzde 24,98 olduğu belirtiliyor. TCMB, 2024 yılı için gıda enflasyonu beklentisini yüzde 35,5 olarak belirlerken, 2025 yılı için ise bu oranın yüzde 15 olacağını öngörüyor.
Gıda fiyatlarındaki bu sürekli artışta, iklim krizi de önemli bir rol oynuyor. TCMB, özellikle işlenmemiş gıda fiyatları üzerinde mevsim normallerinin üzerinde seyreden sıcaklıklar ve arz yönlü gelişmelerin, fiyatlar üzerinde yukarı yönlü bir baskı yaratabileceğini belirtiyor.
