Türkiye enflasyonu düşürme döneminde hedefini aşama aşama kaydediyor. Mevduat faizlerinin yüzde 50’ye dayanması ile Türk kaynaklarına talep çoğalıyor. Care trade olarak bilinen döviz girişi ve KKM’den çıkışların yükselişe geçmesiyle dolar kuru uzun süredir 33 lira seviyesinde ilerliyor. Bu gelişmelerin iyi ve kötü yanı bulunuyor. İyi tarafı birçok alanda fiyatlar düşüş eğilimi göstermeye başladı. Liste fiyatlarında olmasa da birçok sektörde el altınsan ürün fiyatlarında indirim sağlanıyor. Diğer taraftan değerlendirildiğinde ise finansa ulaşamadığı için ellerindeki stokları eritmeye çalışan sanayici ve esnaf kara kara düşünüyor.
'BİRÇOK ÜRÜNÜN FİYATI YÜZDE 20 ZAMLANDI'
Türkiye’nin 81 kentinde 100 bin esnafa hizmet sağlayan pazar yeri platformu ToptanTR CEO’su Sezgin Şener piyasalardaki gelişmeleri şöyle açıklıyor:
"Piyasada fiyat artışlarını ya da düşüşlerini en hızlı biz hissederiz. Çünkü, un, şeker, çay, tıraş bıçağı, yara bandı, kırtasiye ürünü; ne ararsanız satıyoruz. Tabii her ürünün bir fiyat endeksi var. Mesela çayın kilosu 100 lira diyelim. Toptancının elinde 10 ton çay var. Daha önceden 100 liralık çaya 95 lira fiyat verdiğinizde çok hızlı bir şekilde satılırdı. Şimdi bırakın 90 lira fiyat vermeyi 75-80 lira diyorsunuz, alan yok. Çünkü piyasada para yok. Oysa firmanın o ürünü satıp, tahsilat yapıp çekini ödemesi gerekiyor. Bu süreçte yüksek faizlerden dolayı para da bulunmuyor. Evi, arabayı satmak istiyor ama nakde çevirmesi zaman alıyor. O zaman ne yapıyor? Stokundaki ürünü düşük fiyata satıp nakde çeviriyor. Yani fiyat kırmak zorunda kalıyor. Firmalar şu an stoktaki ürünleri satışa çıkarmaya başladı. İlginçtir ki firmalar hâlâ liste fiyatlarını artırıyor. İndirimleri ise el altından yapıyorlar. Temmuz ayında bize geçilen listelerde birçok ürünün fiyatına yüzde 20 zam oldu. Ancak dediğimiz gibi siz 100 liralık bir su almak istediğinizde el altından 60 liraya veren de 90 liraya veren de var. Bu durum emlak sektörü için de geçerli. Firma 10 milyon liralık daireyi el altından 7 milyon liraya satıyor. İfşa olmamak için emlakçıyla ilan vermiyor. Yakınlarındakilerine, eşe dosta 10 milyon liralık evi 7 milyon liraya bırakıyor"
'HEPSİ BU SÜREÇTE STOK YAPTI'
Piyasalarda yaşanan bu durumda firmaların da payı olduğuna dikkat çeken Şener “Son iki yıldır fiyatlar sürekli arttığı için devamlı stok yapıldı. Üretici, toptancı, bayiler ve marketler.. Hepsi bu süreçte stok yaptı. Stok yapmakla kalmadı, dolar kuru 33 lira iken ürünün fiyatını yıl sonu hedefi olan 37-38 liraya göre belirledi. Yani daha dolar kuru artmadan fiyatları zamladılar. Dolar kuru uzun zaman stabil kalınca, elektriğe yüzde 38 zam gelince, gaza zam gelince bu defa maliyetler arttı. Şu an zarar etmeye başladılar” ifadelerini kullandı.
Fiyat artışlarındaki zincirin ilk defa bozulduğuna söyleyen Şener “Firmalar iki yıldır fiyatları artırıyordu. Piyasalarda fiyatlandırma sistemi bozuktu ancak firmalar ayakta kalıyordu. Özellikle son iki ayda toptancı firmalar batmaya başladı. Bursa’da batan büyük toptancılar var. Aynı durum İstanbul, İzmir ve Antep’teki toptancılar için de geçerli. Bazı marketler borçlarını ödeyemez duruma geldi. Bu durumu yıl sonuna kadar daha fazla hissedeceğiz” açıklamasında bulundu.
'İHRACATÇI ZOR DURUMDA'
Sezgin Şener, hem işletmelerin hem de firmaların bu süreçte fedakârlık etmesi gerektiğini vurgu yaparak şunları ekledi: "Mesela elektriğe haziran ayında yüzde 38 zam yapıldı. Zam oranında yıl sonu enflasyon hedefi olan yüzde 38 baz alındı. Sonuç olarak elektrik ve gaza yapılan zamlarda da önden yükleme yapıldı. Sen enerjiye yüzde 38 zam yaparsan sanayicinin eli ayağı dolaşıyor. O zaman devlet de yüzde 38 zammı yıla yaymalı. Ayrıca şu an ihracatçı düşük kur sebebiyle zor durumda” dedi.
